4857 sayılı İş Kanunu’nda, ücretsiz izin hakkında, analık veya evlat edinme ve yıllık iznini işyerinin bulunduğu şehir dışında kullanacak olan işçiye verilecek olan 4 güne kadar yol izni dışında herhangi bir hüküm bulunmamaktadır. Bu sayılan haller dışında işçinin ücretsiz izin kullanması işverenin onayı ile gerçekleşebilir.
Ücretsiz İzin Kullanılabilecek Durumlar
- 4857 sayılı İş Kanunu’nun 74. maddesinde, “… doğum sonrası analık hâli izninin bitiminden itibaren çocuğunun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla ve çocuğun hayatta olması kaydıyla kadın işçi ile üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçilere istekleri hâlinde birinci doğumda altmış gün, ikinci doğumda yüz yirmi gün, sonraki doğumlarda ise yüz seksen gün süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilir. Çoğul doğum hâlinde bu sürelere otuzar gün eklenir. Çocuğun engelli doğması hâlinde bu süre üç yüz altmış gün olarak uygulanır. Bu fıkra hükümlerinden yararlanılan süre içerisinde süt iznine ilişkin hükümler uygulanmaz.” denmektedir.
- madde de, “Yıllık ücretli izinleri işyerinin kurulu bulunduğu yerden başka bir yerde geçirecek olanlara istemde bulunmaları ve bu hususu belgelemeleri koşulu ile gidiş ve dönüşlerinde yolda geçecek süreleri karşılamak üzere işveren toplam dört güne kadar ücretsiz izin vermek zorundadır…” denmektedir.
- Bunlar dışındaki ücretsiz izin kullanma istekleri işverenin onayına tabidir.
Ücretsiz İzinle İlgili Uygulama
- Ücretsiz izin isteği yazılı olarak yapılmalı ve işveren tarafından onaylanmalıdır.
- Çalışılmayan günün ücreti ve SGK primi ödenmez, eksik gün bildirimi yapılır.
- İşçi ücretsiz izne ayrıldıktan sonra 10 güne kadar sağlık hizmetlerinden yararlanmaya devam eder.
- Kıdem hesabında ücretsiz izin süreleri dikkate alınmaz.
- İşçi ücretsiz veya ücretli izin sırasında başka bir işyerinde çalışamaz.
İşçi Ücretsiz İzin Kullanmaya Zorlanamaz
Her ne kadar kanunda açıkça düzenlememişse de, Yüksek Yargı içtihatlarına göre, işveren ve işçi birbirlerine ücretsiz izin konusunda zorlamada bulunamaz.
Yüksek Yargı kararlarına göre, “Kökleşmiş İçtihatlarımıza göre işverenin işçiye ücretsiz izin vermesi fesih niteliğindedir. Ücretsiz izne çıkarılan davacı işçinin bir başka yerde iş bulması bu somut hukuki olguyu değiştirmez. Öte yandan, davalı şirketin davacı işçiye başka bir iş bulamamasının külfeti işçiye yüklenemez. Ücretli izin belgesinin işçi tarafından imzalanması, tebliğ niteliğindedir. Yoksa kabul anlamına gelmez. Yukarıda açıklanan gerekçe ile davacının isteklerinin kabulü gerekirken reddi hatalıdır.”