4857 sayılı İş Kanunu’nun 17. maddesi ile belirsiz süreli iş sözleşmelerinin işveren veya işçi tarafından tek taaraflı feshedilmesi için bildirim (fesih ihbarı) yapma zorunluluğu getirilmiştir. İş sözleşmesini bildirimsiz fesheden tarafın diğer tarafa ihbar tazminatı ödeme yükümlülüğü getirilmiştir (bkz., https://www.hukukist.com/hukuki-yayinlar/is-sozlesmesini-hakli-fesihte-ihbar-tazminati/)
Ancak belli hallerde, hem belirli süreli hem de belirsiz süreli sözleşmelerin süre bitimini veya bildirim süresini beklemeden feshedilmesi mümkündür (haklı nedenle derhal fesih hakkı).
İşçinin haklı nedenle derhal fesih nedenleri İş Kanunu’nun 24. maddesinde düzenlenmiştir:
“I. Sağlık sebepleri:
- a) İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olursa.
- b) İşçinin sürekli olarak yakından ve doğrudan buluşup görüştüğü işveren yahut başka bir işçi bulaşıcı veya işçinin işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulursa.
- Ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri:
- a) İşveren iş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri hakkında yanlış vasıflar veya şartlar göstermek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler vermek veya sözler söylemek suretiyle işçiyi yanıltırsa.
- b) İşveren işçinin veya ailesi üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söyler, davranışlarda bulunursa veya işçiye cinsel tacizde bulunursa.
- c) İşveren işçiye veya ailesi üyelerinden birine karşı sataşmada bulunur veya gözdağı verirse, yahut işçiyi veya ailesi üyelerinden birini kanuna karşı davranışa özendirir, kışkırtır, sürükler, yahut işçiye ve ailesi üyelerinden birine karşı hapsi gerektiren bir suç işlerse yahut işçi hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır isnad veya ithamlarda bulunursa.
- d) İşçinin diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından işyerinde cinsel tacize uğraması ve bu durumu işverene bildirmesine rağmen gerekli önlemler alınmazsa.
- e) İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse,
- f) Ücretin parça başına veya iş tutarı üzerinden ödenmesi kararlaştırılıp da işveren tarafından işçiye yapabileceği sayı ve tutardan az iş verildiği hallerde, aradaki ücret farkı zaman esasına göre ödenerek işçinin eksik aldığı ücret karşılanmazsa, yahut çalışma şartları
III. Zorlayıcı sebepler:
İşçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkarsa.”
Belirtilen hallerden birinin varlığı, işçinin derhal fesih hakkını kullanması için yeterlidir.
İşçinin derhal fesih hakkını kullanması halinde, işverene ihbar tazminatı ödeme yükümlüğü yoktur. Ancak bu durumda işçi de ihbar tazminatına hak kazanamaz.
Öte yandan işçi kıdem tazminatını alabilir.
Ancak, İş Kanunu’nun 26. maddesine göre, işçi, ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan hallere dayanarak derhal fesih hakkını işverenin bu çeşit davranışlarda bulunduğunu öğrendiği günden başlayarak 6 iş günü geçtikten ve her halde fiilin gerçekleşmesinden itibaren bir yıl sonra kullanamaz.