Bu makalenin amacı Uluslararası Ticaret yapan firmalara pratik hukuki bilgi olarak genel değerlendirme yapmaktır. Uluslararası ticaret hukuku; uluslararası tahkim hukuku, vergi hukuku, gümrük mevzuatı, kdv mevzuatı, yabancı sermaye mevzuatı, ihtilaflarda uygulanacak hukuk bakımından milletlerarası özel hukuk, Avrupa birliği hukuku, franchising, distribütörlük, sole agency anlaşmaları ve karma akitlerin olduğu karmaşık bir hukuk alanıdır.
Bu alanda Uluslararası Ticaret avukatı değil, sorununuza çözüm bulacak alanda yani Uluslararası Ticaret hukukunun alt dalında tecrübeli bir avukatın da içinde olduğu; hukuki ve mali danışmanlardan oluşan bir ekiple sorunlarınıza çözüm aramak en uygunudur. .
Yabancı bir firmanın uluslararası ticaret faaliyeti çerçevesinde hukuk bakımdan zor durumlara düşmemek için hukuki danışman firmalardan rapor alınmalıdır.
Türkiye’deki özel bir şirketle ithalat ihracat faaliyeti yürüten yabancı şirketler dış ticaret mevzuatı hükümlerine tabidir. Yabancı firmaların Türkiye’de kurulu firmalarla olan alışverişinden doğan; vergilendirme, gümrük, sınırlamalar, teşvikler, muafiyetler dış ticaret mevzuatı çerçevesinde yürütülür.
Uluslararası ticaretin zorlukları
Uluslararası ticaretin zorlukları yazılı mevzuatın iyi bilmemesi ve ülkeler arasındaki fiili uygulamanın değişkenliğinden kaynaklanmaktadır. Bunun sebebi ülkelerin egemenlik haklarına dayanarak:
-Ülkelerin ulusal sermayeyi koruma politikaları,
-Ülkelerin karşılıklı veya tek taraflı Gümrük engelleri koymaları,
-Kur politikaları ve kur farkları,
-Global online ticaret karşısında yerli firmaları koruyucu düzenlemeler,
-İstihdam güvenlik ve çevre politikaları nedeniyle firmalara veya devletleri getirdikleri ek yüklülükler,
-Tanıtım ve rekabet bakımından objektif davranmamalarını olarak gösterebiliriz.
Uluslararası ticaretin etik kuralları (INTOSAI)
Günümüzde Dünya Ticaret Örgütü uluslararası ticareti düzenleme yetersiz kalmıştır. Bu nedenlerle ülkeler ikili, bölgesel veya çok taraflı ticaret anlaşmaları ile bu boşluğu doldurmuşlardır. Bugün Uluslararası Ticareti düzenleyen anayasal hükümde tek bir metin yoktur. Serbest Ticaret Anlaşmaları ile her ülke kendi uluslararası ticaret hukukunu oluşturmuştur. Bunun dışında zaman içinde uluslararası ticaret konusunda etik kurallar oluşmuştur. Bunların başlıcaları:
Uluslararası muhasebecilerin etikle ilgili düzenlemeleri (IFAC)
Uluslararası yüksek denetim kurumları teşkilatı enstitüsü etik kuralları
Uluslararası iç denetçiler enstitüsü etik kuralları (IIA)
Devletler arasında yapılan ticari anlaşmalar gereğince her ülkeye dolayısıyla her yabancı firmaya eşit hakları tanınmayabilir. Uluslara Ticarette; eşitlik ilkesi değil devletlerin egemenlik ilkesi ve uluslararası antlaşmalara bağlılık ilkeleri geçerlidir. Bu nedenlerle bir ülkeye ait ürün için getirilen kolaylık diğer ülkenin firması için geçerli olmayabilir.
Her firma ticaret yapacağı ülke açısından yabancı bir niteliğindedir. Bu nedenlerle her firma; ürününü pazarlayacağı ülkenin uluslararası ticari antlaşmalarını dikkatle incelemelidir. Hatta uluslararası ticaret avukatından bu konuda hukuki mütalaa almalıdır. Zira yabancı bir firmanın ürünü kalite bakımından başka ülke ürünlerinden daha iyi olabilir. Ancak aynı ürünü pazarlayan başka bir ülke ile yapılan dostluk ve ticaretin geliştirilmesi anlaşması beraberinde birçok indirim, kolaylık, teşvik de getireceği unutulmamalıdır. Bu durumda diğer ülkenin ürünü, anlaşmalarla sağlanan hukuki haklar gereği ya maliyet ya da teşvik gereği daha çok satılacaktır.
Uluslararası ticaret yapan firmalara Ekonomi Bakanlığının destekleri; ihracata hazırlık, pazarlama ve markalaşma kategorilerinde yapılmaktadır. Ekonomi bakanlığının Uluslararası ticaret yapan firmalara yaptığı destekleri takip etmeniz şirketinize hem maliyet avantajı sağlayacak hem de bakanlığın bu konudaki referansları ile etkili bir şekilde uluslararası pazarlara açılma fırsatınız olacaktır.
Destek kapsamındaki teşviklerin firmalara; eşit, adil ve verimli bir şekilde uygulanıp uygulanmadığını bilmiyoruz. Ancak mevzuat olarak bakıldığında Ekonomi bakanlığının destek konularını şu ana başlıklar altına toplayabiliriz:
1- Pazar Araştırması ve Pazara Giriş Desteği
- Yurt Dışı Pazar Araştırması
- E-Ticaret Sitelerine Üyelik
- Rapor Satın Alma
- Şirket Satın Alma – Danışmanlık
- İleri Teknolojiye Sahip Şirket Satın Alma – Danışmanlık
- İleri Teknolojiye Sahip Şirket Satın Alma – Kredi Faiz
- Sektörel Ticaret Heyetleri
- Alım Heyetleri
2- Yurt Dışı Pazar Araştırması
3- E-Ticaret Sitelerine Üyelik
4- Rapor Satın Alma
5- Şirket Satın Alma – Danışmanlık
6- İleri Teknolojiye Sahip Şirket Satın Alma – Danışmanlık
7- İleri Teknolojiye Sahip Şirket Satın Alma – Kredi Faiz
8- Sektörel Ticaret Heyetleri
9- Alım Heyetleri
10- Belge / Sertifika / Test Analiz Raporları
11- Tarım Analiz Raporları
12- Küresel Tedarik Zinciri
14- Uluslararası Rekabetçiliğin Geliştirilmesinin Desteklenmesi (UR-GE)
15- İhracatçıya Alıcı Kredisi ve Sigorta Tazmin Desteği
16- Fuar Katılım Desteği
17- Tasarım Desteği
18- Yurtdışı Birim, Marka ve Tanıtım Desteği
19- Markalaşma ve Turquality Desteği
20- Tarımsal Ürünlerde İhracat İadesi Yardımları
21- Özel Statülü Şirketler (SDŞ, DTSŞ) (Kaynak: Ekonomi Bakanlığı web sitesi)
Devletlerin ikili ilişkilerinin Uluslararası ticarete etkileri
Uluslararası ticaret hukukunda en fazla gözden kaçırılan konuda şudur: Ülkeler zaman zaman anlaşmazlık içine düşebilirler. Bu durumda birbirlerine siyasi nota vermiş olabilirler. Bu noktada henüz aralarındaki ticari anlaşmalar feshedilmemiş sayılmaz. Yabancı firmanın ticari faaliyetine hukuki bir engel görünüşte yoktur. Devletler arasında oluşan bu gerginlik uluslararası ticareti durma noktasına getirebilir. Hatta hukuki olmayan bir tarzda, ürünler gümrükte bekletilebilir ya da diğer ülke firmalarına daha önce rutin olan işlemlerde zorluk çıkartılabilir.
Demek ki bir yabancı tacirin o ülke siyasi atmosferini ve bunun uluslararası ticari hayata hukuki olmayan yansımalarını iyi değerlendirmelidir.
Salt hukuki mevzuatı bilmek uygulamada telafisi ağır sonuçlar doğurabilir. Gerçi bu durumda firma uluslararası mahkemelerde hakkını arayabilir. Ancak uluslararası yargı sürecinin uzun olması ve zaman zaman siyasi nitelikte karaları çıkması nedeniyle pratik değildir. Yabancı bir firmanın uluslararası ticaret faaliyeti çerçevesinde hukuk bakımdan zor durumlara düşmemek için hukuki danışman firmalardan şu raporları almalıdır:
-İkili anlaşmalarla getirilmiş bir sınırlama var mı ?
-Satılan ürün için veya başkaca anlaşmalar sınırlamalar veya haklar nelerdir ?
-Devletlerin siyasi nota nedeniyle karşılıklı ambargo hali var mıdır ?
-İkili anlaşmalarla aynı ürün için başka ülke firmalarını sağlanan kolaylık var mıdır ?
-İmzalanan uluslararası alım satım sözleşmeleri şekil bakımından geçerli midir ?
– Sözleşmenin konusu; tahkim ve arabuluculuk gibi çözüm mercilerine izin veriyor mu ?
-Ortaya çıkabilecek hukuki ihtilaflarda nelerdir ?
– Uyuşmazlıklarda yargının güncel içtihatları nedir ?
– Finansal açıdan ürün bedeli en az maliyetle en hızlı tarzda tahsil edilme usulü nasıldır ?
Netice olarak: Uluslararası Ticaretin; kendi hukuk normları olduğunu ve ülkeden ülkeye değiştiğini, hem kendi ülkenizin hem de ticaret yapacağınız ülkelerin destek mevzuatını incelemeniz gerektiğini tavsiye ediyoruz.
Unutmayın uluslararası ticaret alanın dünya markası olmak hem dış ticarete hakim olmayı hem de doğru zamandan doğru işi doğru ülkelerle yapmaktan geçmektedir.Türk firmalarımıza bu alanda Hukukİst hukuk ofisi olarak başarılar diliyoruz.